ଭୁବନେଶ୍ୱର: ମହାକୁମ୍ଭ ମେଳା ୨୦୨୫ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରେରକ ପାଲଟିଥିଲା। ୧୮୮୨ କୁମ୍ଭ ମେଳାର ଐତିହାସିକ ରେକର୍ଡରୁ ଜଣାପଡ଼େ ଯେ ସେତେବେଳେ ୨୦,୨୨୮ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଆୟୋଜିତ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ୪୯,୮୪୦ ଟଙ୍କା ରାଜସ୍ୱ ଆଣିଥିଲା, ଯାହାର ନିଟ୍ ଲାଭ ୨୯,୬୧୨ ଟଙ୍କା ଥିଲା। ଆର୍ଥିକ ପ୍ରଭାବର ଏହି ପରମ୍ପରା ଉପରେ ଆଧାରିତ, ମହାକୁମ୍ଭ ୨୦୨୫ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ୨୫,୦୦୦ କୋଟି ଟଙ୍କା କିମ୍ବା ତା’ଠାରୁ ଅଧିକ ରାଜସ୍ୱ ଆଣିବାର ଆକଳନ କରାଯାଇଥିଲା। କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଦୃଶ୍ୟ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବଦଳି ଯାଇଛି। ପ୍ରୟାଗରାଜରେ (ପୂର୍ବରୁ ଆଲ୍ଲାହାବାଦ ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା) ୬୬ କୋଟି ଭକ୍ତଙ୍କ ଏକ ବିଶାଳ ସମାବେଶ ହୋଇଥିଲା।
ମହାକୁମ୍ଭର ଆର୍ଥିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ଅସ୍ୱୀକାର୍ଯ୍ୟ। ଏହା ରାଜ୍ୟ ଏବଂ ଜାତୀୟ ଅର୍ଥନୀତି ଉଭୟକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧି କରିଛି। ପ୍ରତି 12 ବର୍ଷରେ ଥରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେଉଥିବା ମହାକୁମ୍ଭ ମେଳା କୋଟି କୋଟି ତୀର୍ଥଯାତ୍ରୀ ଏବଂ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କୁ ପ୍ରୟାଗରାଜକୁ ଆକର୍ଷିତ କରିଥିଲା ଏବଂ ଏହାକୁ ବିଶ୍ୱାସ ଏବଂ ଉତ୍ସବର ଏକ ସ୍ପନ୍ଦନଶୀଳ କେନ୍ଦ୍ରରେ ପରିଣତ କରିଥିଲା। ମହାକୁମ୍ଭ ଆର୍ଥିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି, ନିଯୁକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି, ପର୍ଯ୍ୟଟନ ବୃଦ୍ଧି, ସ୍ଥାନୀୟ ଉଦ୍ୟୋଗଗୁଡ଼ିକୁ ସମର୍ଥନ ଏବଂ ଭାରତର ସାମଗ୍ରିକ ବିକାଶରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଯୋଗଦାନର ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ବାହକ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲା।
ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ ସରକାର, କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ସହଯୋଗରେ, ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପାଇଁ – ଭିତ୍ତିଭୂମି ଏବଂ ସମ୍ପର୍କିତ ପ୍ରକଳ୍ପ ପାଇଁ 1500 କୋଟି ଟଙ୍କା ଆବଣ୍ଟନ କରିଥିଲେ। ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପର୍ଯ୍ୟଟନ, ସ୍ଥାନୀୟ ବ୍ୟବସାୟ ଏବଂ ନିଯୁକ୍ତିକୁ ଏକ ଯଥେଷ୍ଟ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା। କୁମ୍ଭ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ 45,000 ପରିବାର ଚାକିରି ପାଇଥିଲେ। ଏହାର ପ୍ରଭାବ ବାରାଣସୀ, ଅଯୋଧ୍ୟା, ମଥୁରା ଏବଂ ବିନ୍ଧ୍ୟବାସିନୀ ଧାମ ଭଳି ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟାପିଥିଲା, ଯାହା ଆଞ୍ଚଳିକ ପର୍ଯ୍ୟଟନକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥିଲା। ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ, ଏହାର 2022 ପର୍ଯ୍ୟଟନ ନୀତି ଅନୁଯାୟୀ, ରାଜ୍ୟ ଟୁର୍ ଗାଇଡ୍, ଡଙ୍ଗା ଚାଳକ, ରାସ୍ତା ବିକ୍ରେତା ଏବଂ ଡ୍ରାଇଭର ଭଳି ସେବା ପ୍ରଦାନକାରୀମାନଙ୍କୁ ତାଲିମ ଦେଇ ପରିଦର୍ଶକଙ୍କ ଅଭିଜ୍ଞତା ବୃଦ୍ଧି କରୁଛି। ଏହି ନୀତିରେ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ବିକାଶ ପାଇଁ ଏକ ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରି ୧୦ ଲକ୍ଷ ନିଯୁକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି ଏବଂ ୨୦,୦୦୦ କୋଟି ଟଙ୍କାର ନିବେଶ ଆକର୍ଷିତ କରିବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖାଯାଇଛି।
୪,୦୦୦ ହେକ୍ଟର ପରିମିତ ମହାକୁମ୍ଭ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ୨୫ଟି କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ୧୨ କିଲୋମିଟର ଘାଟ, ୪୫୦ କିଲୋମିଟର ଚେକର୍ଡ ପ୍ଲେଟ, ୧,୮୫୦ ହେକ୍ଟର ପାର୍କିଂ, ୩୦ ପଣ୍ଟୁନ୍ ସେତୁ ଏବଂ ୬୭,୦୦୦ ଷ୍ଟ୍ରିଟ୍ ଲାଇଟ୍ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲା। ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ୧,୫୦,୦୦୦ ଶୌଚାଳୟ, ୧,୫୦,୦୦୦ ତମ୍ବୁ ଏବଂ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ୨୫,୦୦୦ ସାର୍ବଜନୀନ ବାସସ୍ଥାନ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲା। ୧୦,୦୦୦ ପରିମଳ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ଏକ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ କର୍ମୀ ସମଗ୍ର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସମୟରେ ପରିଷ୍କାର ପରିଚ୍ଛନ୍ନତା ବଜାୟ ରଖିଥିଲେ। ଭିତ୍ତିଭୂମି ଉନ୍ନତିକରଣରେ ୧୬ଟି ବିଭାଗରେ ୧୯୯ଟି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରକଳ୍ପ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲା, ଯେପରିକି ଗଙ୍ଗା ଉପରେ ଏକ ଛଅ ଲେନ୍ ସେତୁ ଏବଂ ସଂଯୋଗୀକରଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ୨୭୫ କୋଟି ଟଙ୍କା ବ୍ୟୟରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ଚାରି ଲେନ୍ ରେଳ ଓଭର-ବ୍ରିଜ୍।
ପରିବେଶଗତ ସ୍ଥିରତା ଏକ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରାଥମିକତା ଥିଲା, ନଦୀ ପାଇଁ “ଜଳ ନିଷ୍କାସନ” ନୀତି ଏବଂ ପୌଷ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା, ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି, ମୌନି ଅମାବାସ୍ୟା, ବସନ୍ତ ପଞ୍ଚମୀ, ମାଘ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଏବଂ ମହାଶିବରାତ୍ରି ସମେତ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ନାନ ଉତ୍ସବ ପାଇଁ ଏକ ବିସ୍ତୃତ କାର୍ଯ୍ୟ ଯୋଜନା। ଆଧୁନିକୀକରଣ ପ୍ରୟାସରେ ଗୁଗୁଲ୍ ସହିତ ପ୍ରଥମ ପ୍ରକାରର ସହଭାଗୀତା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ, ଯାହା ଅସ୍ଥାୟୀ ତମ୍ବୁ ସହରକୁ ସୁଗମ ନାଭିଗେସନ୍ ପାଇଁ ଗୁଗୁଲ୍ ମ୍ୟାପ୍ସରେ ଦେଖାଯିବାକୁ ସକ୍ଷମ କରିଥିଲା ।
ମହାକୁମ୍ଭ 2025 ପ୍ରୟାଗରାଜରେ ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଐତିହ୍ୟ ଛାଡିଛି, ସ୍ଥାନୀୟ ବ୍ୟବସାୟକୁ ଉନ୍ନତ କରିଛି, ନିଯୁକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି କରିଛି ଏବଂ ଜୀବନଧାରଣ ମାନକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିଛି। ପରମ୍ପରା ଏବଂ ନବସୃଜନ, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ଏବଂ ସ୍ଥାୟୀତ୍ୱର ମିଶ୍ରଣ ସହିତ, ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସାଂସ୍କୃତିକ ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ମହତ୍ତ୍ୱର ଏକ ଐତିହାସିକ ମାଇଲଖୁଣ୍ଟ ହେବାର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇଛି।
ମହାକୁମ୍ଭ ମେଳା 2025 ଏକ ବିସ୍ତୃତ 10,000 ଏକର ପରିବ୍ୟାପ୍ତ, 80,000 ତମ୍ବୁ ଏବଂ 12 କିଲୋମିଟର ଲମ୍ବା ଘାଟ ବିଶିଷ୍ଟ। ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ପ୍ରାୟ 66 କୋଟି ଭକ୍ତ ଯୋଗ ଦେଇଥିବାରୁ, ପ୍ରତି ବ୍ୟକ୍ତି ହାରାହାରି 5,000 ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କରି 3.5 ଲକ୍ଷରୁ 4 ଲକ୍ଷ କୋଟି ଟଙ୍କାର ଆର୍ଥିକ କାରବାର ହୋଇଥିବା ଆକଳନ କରାଯାଇଛି, ଯାହା ବିମାନ ଭଡା, ଟ୍ୟାକ୍ସି ଏବଂ ବସ୍ ଭଡା, ରହିବା, ଖାଦ୍ୟ ଏବଂ ସ୍ଥାନୀୟ ଯାତ୍ରା ଭଳି ଖର୍ଚ୍ଚକୁ କଭର କରିଥାଏ। ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଯେ, ଏହି ସଂଖ୍ୟା ସ୍ମାରକୀ ଏବଂ ପୋଷାକ ପରି ଅତିରିକ୍ତ କ୍ରୟକୁ ବାଦ ଦେଇ. ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ, ବିହାର, ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦେଶ, ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ, ରାଜସ୍ଥାନ ଏବଂ ଗୁଜରାଟ ଭଳି ରାଜ୍ୟରୁ ପ୍ରାୟ 10,000 ଡଙ୍ଗା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସମୟରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲା। ୧୪୫,୦୦୦ ଶୌଚାଳୟ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ପ୍ରତିଦିନ ପ୍ରତି ଶୌଚାଳୟ ପାଇଁ ଅତି କମରେ ତିନି ଜଣ କର୍ମଚାରୀ ଏବଂ ପ୍ରାୟ ଚାରି ଜଣ କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ନେଇ ୮୦,୦୦୦ ତମ୍ବୁ ସ୍ଥାପନ ଏବଂ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ, ପ୍ରାୟ ୪୦,୦୦୦ ନିଯୁକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା।
କେବଳ ପାଞ୍ଚ ଲକ୍ଷ କାର ପାଇଁ ପାର୍କିଂ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏକ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ନିଯୁକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା। ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ବାହକ। ପ୍ରତ୍ୟେକ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଗସ୍ତ ପରୋକ୍ଷ ଭାବରେ ପରିବହନ, ଆତିଥ୍ୟ ଏବଂ ଖାଦ୍ୟ ସେବା ଭଳି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଚାରି ଜଣଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତିକୁ ସମର୍ଥନ କରେ। ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶର ପର୍ଯ୍ୟଟନ କ୍ଷେତ୍ର ଅସାଧାରଣ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତଥିଲା ପୂର୍ବ ବର୍ଷ ତୁଳନାରେ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ୪୦% ବୃଦ୍ଧି ସହିତ।